Auteurs: Vincent van den Bergen en Rob Schoonman
Dossier: Klimaatadaptatie – Vluchten kan niet meer
Editors: Vincent van den Bergen en Rob Schoonman
Van 6 tot en met 18 november 2022 vindt in Sharm-el-Sheikh in Egypte de 27e Conferentie van Partijen (COP27) bij het Klimaatverdrag van de VN plaats. De onderhandelingen vormen een jaarlijkse trits van conferenties – in 2021 in Glasgow – en vormen een graadmeter voor de uitvoering van afspraken, zoals die op de klimaattop van Parijs in 2015. In Glasgow zijn verschillende nieuwe onderwerpen voor onderhandelingen overeengekomen. De aandacht in voorgaande jaren ging vooral uit naar (het maken van afspraken over) terugdringen van de emissies van broeikasgassen: de mitigatie-agenda. Echter het besef groeide gestaag dat, hoe ambitieus de mitigatie-agenda ook werd ingevuld, de effecten van klimaatverandering merkbaar zijn en aanpassen en anticiperen derhalve noodzakelijk is: klimaatadaptatie.
In Nederland zijn we opgegroeid met de zorg voor het grillige gedrag van water, van de zee (1953) en/of van de rivieren (de jaren 90 en recent in Limburg). Al voordat klimaatverandering algemeen erkend werd en dus voordat er van Klimaatadaptatie werd gesproken, paste Nederland zich aan op basis van de Deltaprogramma’s. Deze richten zich op het voorkomen van overlast door te veel of te weinig water én op herstel van veilige natuurlijke systemen. Inmiddels is, mede door belangrijke kennisprogramma’s als Klimaat voor Ruimte en Kennis voor Klimaat het inzicht gegroeid dat ook in ons land de effecten van klimaatverandering veel breder zijn dan alleen een waterprobleem: hittestress in steden, gezondheidseffecten waaronder als gevolg van verspreiding infectieziekten, ontwrichting van infrastructuur, stormschade, bosbranden, verlies van biodiversiteit enzovoort. Mede gebaseerd op deze inzichten is de Nationale Adaptatie Strategie (NAS) tot stand gebracht, koos Nederland voor actieve inbreng bij de (inmiddels tweede) Europese Adaptatie Strategie en bepleit Nederland actie in mondiale fora en zet praktisch in met hulp en advies.
Om het onderwerp hoger op de agenda te zetten organiseerde Nederland in januari 2021 de Climate Adaptation Summit (CAS), waarin voor de eerste keer wereldleiders zich specifiek richtten op adaptatie en veerkracht. In voorgaande twee decennia veroorzaakten natuurrampen, gerelateerd aan extreme weersomstandigheden, 475.000 menselijke slachtoffers en voor $ 2,6 triljoen aan schade. Aan de Summit namen online wereldwijd duizenden mensen, waaronder 22 staatshoofden en meer dan 50 ministers en leiders van internationale organisaties deel, waarmee het politieke profiel van adaptatie een impuls kreeg, met als uitkomst:
- Financiële commitments voor adaptatie (50 % van de totale klimaatfinanciering in 2024);
- Integratie van adaptatie in besluitvorming publieke en private sector;
- Opschaling van adaptatie initiatieven, vorming van nieuwe coalities;
- Adaptatie Actie Agenda.
Echter, nog steeds blijven veel landen ver achter bij de implementatie van adaptatie afspraken, waaronder die uit het Akkoord van Parijs, en hapert het leveren van ondersteuning aan landen die het meest kwetsbaar zijn voor klimaatverandering.
De afspraken van Parijs 2015 en CAS 2021 werken door in het Glasgow – Sharm-el-Sheikh werkprogramma voor de wereldwijde adaptatiedoelstelling en de Glasgow dialoog voor schade en verlies als gevolg van klimaatverandering. Maar het kan niet bij dialoog blijven. In Glasgow is de afspraak om de adaptatiefinanciering in 2024 te verdubbelen ten opzichte van 2019, bevestigd. Wat is er van terechtgekomen?
Egypte zal als voorzitter van de COP opnieuw sterk de nadruk gaan leggen op implementatie van bestaande klimaatafspraken. Dat betekent prominent specifieke aandacht voor voortgang op de adaptatiedoelstelling, voor het dossier Schade en Verlies en daarmee een kritische blik op de tot nu toe geleverde financiële en praktische steun aan ontwikkelingslanden. De implementatie van de beloofde financieringsbijdragen voor adaptatie moet zichtbaar worden. En inventarisatie van de stand van zaken moet worden gevolgd door concrete stappen.
De huidige geopolitieke spanningen zullen ook zeker een weerslag hebben in de conferentie als het gaat om extra inspanningen. De energiecrisis dwingt tot snellere realisatie van transities en werken door in mitigatie-afspraken. Eens te meer zal de wereldwijde samenwerking onder druk staan.
Het is heel onverstandig de adaptatie-doelstellingen hiervan het slachtoffer te laten worden. De realiteit van alledag is immers dramatisch, zie de recente overstromingen in Pakistan. Mensen, dus regeringen, voelen keihard dat de natuur geen boodschap heeft aan menselijke falen. Met de natuur valt niet te sollen.
VN Forum besteedt de komende maanden aandacht aan Klimaatadaptatie, verscherpt inzicht in de problematiek en de mogelijkheden voor een versterkte en structurele aanpak. In een reeks bijdragen van gerenommeerde auteurs komt onder meer aan de orde:
- Urgentie: ‘Vluchten kan niet meer’.
- De uitkomsten van COP27 Sharm-el-Sheikh, 6-18 november 2022.
- Wat leren we uit de rapporten van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)?
- Wat zijn de implicaties voor beleid, bijvoorbeeld voor de ontwikkelingssamenwerking?
- De Nationale en de Europese Adaptatie Strategie.
- Hoe volgen we de implementatie van de afspraken, waaronder die uit CAS 2021 en de door premier Rutte op CAS 2021 gelanceerde Adaptatie Actie Agenda?
- Waarop is de Nederlandse aanpak gebaseerd en hoe ziet die eruit?
- Welke rol speelt NL met name richting meer kwetsbare landen?
In deze toespraak van minister-president Mark Rutte op de COP27 komen de diverse onderwerpen aan de orde:
https://www.government.nl/documents/speeches/2022/11/07/speech-by-pm-mark-rutte-at-unfccc-cop27
Vincent van den Bergen en Rob Schoonman stonden in Nederland en de Europese Unie aan de wieg van de beleidsontwikkeling voor de noodzakelijke aanpassing aan de optredende klimaatverandering. Zij droegen bij aan zowel de totstandkoming van de eerste Nationale Adaptatie Strategie in Nederland als aan de eerste Europese Adaptatie Strategie. Beiden participeerden in diverse Nationale, Europese en Aziatische projecten gericht op de aanpassing aan klimaatverandering.
Hun beider verschillende expertise en ervaring vullen elkaar goed aan om te komen tot in een beleidsmatig opzicht adequate aanpak van klimaatadaptatie. Zo beschikt Vincent over een langdurige ervaring in de aanpak van klimaatmitigatie in achtereenvolgende COP’s en is Rob gepokt en gemazzeld in de ruimtelijke aanpak van de consequenties van klimaatverandering.