Dossier: Klimaatadaptatie – Vluchten kan niet meer

Marginale ingrepen zoals restricties op watergebruik helpen niet waar het systeem als geheel niet is voorbereid op een wereld met ingrijpende milieu  veranderingen, zoals de klimaatcrisis. Lange tijd hebben regeringen de ogen gesloten voor het falen van marktmechanismen bij het omgaan met publieke belangen. Tot een integrale missie, publiek met privaat, met oog voor de grote uitdagingen in uitvoering en financiering is het zelden gekomen. 

De meeste aandacht bij klimaatverandering gaat doorgaans uit naar het terugdringen van de emissie van broeikasgassen: mitigatie. Het Klimaatverdrag biedt echter ook de basis voor het omgaan met de gevolgen: adaptatie. Daar ging een traject aan vooraf.

Zo werd al vanaf eind jaren 80 van de vorige eeuw, volgend op frequente perioden van hoogwater in het Rivierengebied, baanbrekend gedacht en gewerkt aan ruimte voor de grote rivieren (zie tekstblok onderaan). Toen er zelfs 250.000 inwoners uit het Rivierengebied moesten worden geëvacueerd (31 januari 1995) groeide het bewustzijn dat er meer aan de hand was: de noodzaak tot aanpassing aan de reeds optredende klimaatverandering werd ook in Nederland steeds breder erkend.

Klimaattoppen verlopen vaak chaotisch. Maar ook in deze huidige moeilijke geopolitieke constellatie leverde deze VN Conferentie van Partijen (COP) toch uiteindelijk meerdere belangrijke besluiten op (https://unfccc.int/cop27/auv). De afspraak uit Parijs 2015 dat de wereldwijde temperatuurstijging moet worden beperkt op 1,5 graad Celsius boven pre-industrieel niveau, werd bevestigd. Benadrukt is opnieuw dat emissies van broeikasgassen moeten worden gereduceerd, dat aanpassing aan onontkoombare gevolgen van klimaatverandering moet worden geïntensiveerd en dat meer financiële ondersteuning, technologie en opbouw van kennis en capaciteit hard nodig is. 

Toch heerst er geen tevredenheid, er wordt ook wel gesteld dat er een jaar verloren is.

Van 6 tot en met 18 november 2022 vindt in Sharm-el-Sheikh in Egypte de 27e Conferentie van Partijen (COP27) bij het Klimaatverdrag van de VN plaats. De onderhandelingen vormen een jaarlijkse trits van conferenties – in 2021 in Glasgow – en vormen een graadmeter voor de uitvoering van afspraken, zoals die op de klimaattop van Parijs in 2015. In Glasgow zijn verschillende nieuwe onderwerpen voor onderhandelingen overeengekomen. De aandacht in voorgaande jaren ging vooral uit naar (het maken van afspraken over) terugdringen van de emissies van broeikasgassen: de mitigatie-agenda. Echter het besef groeide gestaag dat, hoe ambitieus de mitigatie-agenda ook werd ingevuld, de effecten van klimaatverandering merkbaar zijn en aanpassen en anticiperen derhalve noodzakelijk is: klimaatadaptatie.

Er is veel werk aan de winkel. Basisdoel uit het Parijsakkoord van 2015 (ondertekend door 195 landen) is  beperking van temperatuurstijging tot 1,5 graad, maar ieder geval niet meer dan 2 graden. Dit vergt halvering van de CO2-uitstoot in 2030. De EU zet een flink tandje bij met het Fit for 55 pakket (55% CO2-reductie ten opzichte van 1990). Maar, er zit weerstand bij grote spelers zoals China, India en Brazilië. Ondertussen is daarom  dringend actie nodig. De IPCC-rapporten van dit jaar stemmen somber: we stevenen af op 3,2 graden opwarming in 2100.