Auteur: Elize Marcus
Hoofdredacteur: Dominique Ankoné & Bart Brouwers
Youth dossier: Raising the voice of the next generation. From daily experience to global politics
Ik heb zelf van dichtbij meegemaakt hoe rampzalig de Nederlandse jeugdzorg kan zijn. Een vriend van mij had eigenlijk acute zorg nodig vanwege een eetstoornis, maar die was niet beschikbaar, hij werd op een wachtlijst geplaatst. Maanden gingen voorbij, iedereen zag hoe hij verder achteruit ging en bij gebrek aan een psycholoog nam zijn mentor die rol op zich. Uiteindelijk was er een psycholoog beschikbaar, maar deze besloot al snel dat die niet verder kon helpen en weer was er geen specialist beschikbaar. Mijn vriend is net op tijd opgenomen. Hij heeft uiteindelijk de hulp gekregen die hij nodig had, maar dit was veel te laat waardoor hij zelfs in levensgevaar is geweest. Dit alles leidde tot verbazing bij alle omstanders, hoe kan het dat er in zo een welvarend land als Nederland geen hulp beschikbaar is voor iemand die het zo hard nodig heeft? Maar vooral was er frustratie, het eindeloze wachten terwijl je zelf alleen maar toe kan kijken, het gebrek aan specialisten en de manier waarop je volledig in het duister tast als hulpzoekende en omstander.
Dit gaat over één persoon, maar er zijn in Nederland waarschijnlijk bijna een half miljoen jongeren die hulp of ondersteuning van jeugdzorg en dergelijke instanties nodig hebben, zo is ook gebleken uit onderzoek van het CBS. Van deze adolescenten ontvingen er in 2021 380 duizend ook daadwerkelijk (jeugd)zorg. Dat betekent dat er meer dan 100 duizend mensen zijn die nog geen hulp hebben. Van hen is dus wel bekend dat zij hulp nodig hebben, maar de zorg zelf moet nog beginnen. Zij staan vaak al maanden op de wachtlijst, wachtend op hulp die voor sommigen van levensbelang is. Kortom, het gaat niet goed met de huidige jeugdzorg in Nederland en uiteindelijk worden niet alleen de hulpzoekenden daar de dupe van.
De aandacht voor geestelijke zorg en jeugdzorg is sterk verwaterd en ook rust hier vaak nog steeds een taboe op waardoor het onderwerp moeilijk bespreekbaar is. In 2015 zijn de Sustainable Development Goals opgesteld. Dit zijn doelen die door de VN opgesteld zijn en deze moeten zijn bereikt in 2030. Ook zorg speelt daarbij een rol: het derde doel beschrijft het streven naar goede gezondheidszorg op wereldwijd niveau. SDG 3 is een uitgebreid doel, maar de geestelijke zorg komt daar vrijwel niet in terug. Alleen in target 3.4 wordt dit kort genoemd, maar zelfs daar is het meer een bijzaak. In de SDG’s wordt de geestelijke gezondheidszorg dus niet als een noodzaak gezien, terwijl het dat wel zou moeten zijn, vooral nu in onze huidige prestatiegerichte en dus stressvolle samenleving de mentale gezondheid van mensen steeds verder onder druk komt staan. Als er bij organisaties als de VN al niet genoeg aandacht aan jeugdzorg wordt verleend, dan is die aandacht in ons eigen land al snel nog minder. En op dit moment zijn ruim 100.000 jongeren alleen al in ons eigen land daar de dupe van en dat getal zal alleen nog maar oplopen.
In Nederland vinden net als in alle andere landen constant bezuinigingen plaats. Maar, wat in ons eigen land erg opvalt, is dat bij bezuinigingen op zorg de geestelijke en jeugdzorg als eerste aan de beurt zijn. Zo wordt het budget voor deze takken veel sterker verlaagd dan bij andere zorginstanties. Ook worden die bezuinigingen vaak in stilte uitgevoerd, zonder dat er veel aandacht aan wordt besteed die er bij veel andere bezuinigingen vaak wel is. Dit gebrek aan aandacht en belang kan ook voortkomen uit dingen zoals de SDG’s, want als daarin weinig aandacht wordt besteed aan geestelijke gezondheidszorg, dan zullen regeringen dat zelf ook niet doen. Het is bijna teleurstellend dat er in zulke belangrijke doelstellingen als de SDG’s zo weinig aandacht wordt besteed aan de mentale gesteldheid van mensen.
De media speelt een grote rol in het verspreiden en bekendmaken van de problematiek in het Nederlands zorgsysteem en dus ook de jeugdzorg. Sinds het begin van de pandemie zijn problemen steeds meer aan het licht gekomen omdat het aantal zorgzoekenden toen sterk steeg. Al gauw werd naar buiten gebracht dat door de decentralisatie van de zorg in Nederland, veel meer op de schouders van de patiënten en omstanders terecht kwam terwijl zij zich juist in een kwetsbare situatie bevinden.
De politiek wordt gezien als de grote boosdoener in dit verhaal. In 2015 is het besluit gekomen om de jeugdzorg in Nederland meer te decentraliseren. Voorheen werd de jeugdzorg geregeld op provinciaal en de meest complexe zorg op landelijk niveau. Deze manier van werken zorgde ervoor dat organisaties verplicht waren om samen te werken om zo de zorg te kunnen reguleren, ook waren er zo minder tussenstappen om van de ene organisatie naar een ander over te kunnen stappen. De decentralisatie bracht met zich mee dat gemeentes voortaan zelf hun jeugdzorg moesten regelen en dat dit (vrijwel) niet meer op een hoger niveau werd gedaan. De regering heeft daartoe besloten om zo geld te kunnen bezuinigen. Alleen is de vraag of dat wel zo een goed idee was. De zorg is nu zo ingewikkeld geregeld dat het moeilijk is om aan een traject te beginnen en de wachttijden lijken eindeloos. Ook is het moeilijk om bij een specialistische organisatie terecht te komen omdat deze vaak in een andere gemeente zijn en het heel moeilijk is om een overplaatsing naar een andere instelling/gemeente te regelen. De decentralisatie heeft dus vooral veel problemen met zich meegebracht en ondanks de grote vraag naar verandering in het beleid, doet de politiek hier tot nu toe verassend weinig mee. Zo zijn er ook dit jaar weer bezuinigingen op de jeugdzorg die verbetering van het beleid vrijwel onmogelijk maken.
Als er aan de politiek zelf wordt gevraagd wat een oplossing is voor de problematiek, dan wordt deze vraag vaak ontweken. Er wordt gezegd dat er meer geld nodig is, maar dat dat er op dit moment niet is of dat er gewerkt wordt aan een oplossing en dat ze er mee bezig zijn. Vooral dat laatste is voor veel mensen erg frustrerend; sinds de beslissing tot decentralisatie zijn oplossingen beloofd, maar daar lijkt tot dusver nog niet veel van te zijn gekomen.
Specialisten uit de zorg zelf staan ook onder druk door het huidige systeem. Om meer te weten te komen over hoe experts tegen de problemen aankijken heb ik gesproken met Louis de Mast. Hij heeft zelf in de geestelijke gezondheidszorg gewerkt en is een van de oprichters van Lijm de Zorg. Louis de Mast heeft in de instelling waar hij werkte zelf meegemaakt hoe hoog de druk is op zorgmedewerkers. Ook daar waren lang niet altijd de juiste specialisten aanwezig waardoor die complexe zorg terechtkwam bij mensen die daar niet de juiste scholing voor hebben. Volgens Louis ligt de oorzaak van een groot deel van de problemen bij de decentralisatie van de jeugdzorg. Dit zorgt ervoor dat niemand echt de verantwoordelijkheid neemt en het vrijwel onmogelijk is om actie te ondernemen omdat het vaak gecompliceerd is om dat op grote schaal te doen. Volgens hem zou de oplossing dus zijn om de decentralisatie om te keren teneinde minder tussenstappen te creëren en de samenwerking tussen verschillende instanties makkelijker te maken.
Met mijn vriend gaat het nu weer beter, hij heeft de hulp gekregen die nodig was en wordt nu begeleid in het herstelproces, maar hij is één persoon met wie het beter gaat. Er zijn in Nederland en andere landen genoeg mensen die zich in een vergelijkbare situatie bevinden en niet de hulp krijgen die zij zo hard nodig hebben, soms met ondenkbare gevolgen. De mensen die hulp nodig hebben kunnen zich zelf niet altijd laten horen, maar dat betekent niet dat zij er niet zijn, ze hebben hulp nodig en de maatschappij zou meer haar best moeten doen om die te bieden.
David Rozing, “Mentale gezondheid jongeren afgenomen”, CBS, 1-6-2022, Mentale gezondheid jongeren afgenomen (cbs.nl)
Auteur onbekend, “Veel meer jongeren ontvangen jeugdzorg dan aanvankelijk werd gedacht”, NU.nl, 29-10-2021, https://www.nu.nl/binnenland/6164853/veel-meer-jongeren-ontvangen-jeugdzorg-dan-aanvankelijk-werd-gedacht.html#:~:text=Het%20Centraal%20Bureau%20voor%20de,de%20twaalf%20jongeren%20in%20Nederland.
Auteur onbekend, “Onderzoek wachttijden jongeren jeugdzorg”, Het Vergeten Kind, 2021, https://www.hetvergetenkind.nl/ons-werk/veilig-en-liefdevol-thuis/onderzoek/wachttijden-jeugdzorg#:~:text=Kinderen%20in%20de%20jeugdzorg%20wachten,wachttijden%20als%20een%20groot%20probleem.
Sightsavers(exacte auteur onbekend), “Sustainable Development Goals”, Sightsavers, 2015, Global Goals | Policy and advocacy | Sightsavers
Auteur onbekend, “Goal 3: Ensure healthy lives and promote well-being for all at all ages”, Sightsavers, 2015, Health – United Nations Sustainable Development
Auteur onbekend, “ Het zoveelste rapport over problemen bij jeugdzorg, komt het ooit nog goed?”, RTLnieuws, 21-5-2021, https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5232156/rapport-problemen-jeugdzorg-jeugdwet-gemeenten-wachtrijen
Auteur onbekend, “Bezuinigingsplan blokkeert verbetering jeugdzorg dubbel”, Jeugdzorg Nederland, 13-1-2022, Jeugdzorg Nederland › Bezuinigingsplan blokkeert verbetering jeugdzorg dubbel
Elize Marcus zit op 6 VWO van het Elzendaal college in Boxmeer. In haar vrije tijd kookt ze graag en houdt ze van lezen, ze is heel blij met haar baantje bij de plaatselijke boekhandel.