NVVN-voorzitter Yvonne Donders
Vorige week werd bekend dat Nederland voor de komende 3 jaar weer lid is van de VN Mensenrechtenraad. Is dat belangrijk nieuws? De nieuwe Minister Koenders was blij met het Nederlandse lidmaatschap: ‘Dit onderstreept het belang dat Nederland hecht aan mensenrechten, overal ter wereld.’ Nederland wil zich vooral inzetten voor de vrijheid van meningsuiting, bescherming van vrouwenrechten, rechten van seksuele minderheden, mensenrechtenverdedigers en het recht op een eerlijk proces.
VN-mensenrechtenraad Geneve
Wie zegt er wat over mensenrechten?
De VN Mensenrechtenraad is het hoogste VN mensenrechtenorgaan; het valt direct onder de Algemene Vergadering. De Raad bestaat uit vertegenwoordigers van 47 lidstaten, waarbij de zetels regionaal worden verdeeld. De Raad bestaat dus uit diplomaten, maar die worden bijgestaan door een groot aantal onafhankelijke adviseurs, Speciale Rapporteurs genoemd, en werkgroepen. De Raad komt drie maal per jaar bijeen in Genève en bespreekt dan de mensenrechtensituatie in de wereld. De Raad doet dat onder andere door de zogenaamde Universal Periodic Review. Elke staat moet om de zoveel jaar een rapport maken over de mensenrechtensituatie in het eigen land. Naast dit statenrapport worden door NGOs en nationale mensenrechteninstituten en ook door de VN zelf rapporten gemaakt over dit land. Deze rapporten samen geven een goed en evenwichtig beeld van de mensenrechtensitiuatie in een land. Elk land wordt vervolgens ondervraagd in de Raad en er worden aanbevelingen gedaan. De Raad kan ook individuele klachten van mensenrechtenschendingen behandelen. Het moet dan wel gaan om grove en systematische schendingen, de Raad behandelt geen indviduele gevallen.
Wel of niet goed? Alles is politiek
Er is ook kritiek op de Raad: het zou te gepolitiseerd zijn en vaak met verschillende maten meten als het gaat om kritiek op landen. Een andere kritiek is dat sommige landen die in de Raad zitten zelf niet bepaald een goede reputatie hebben als het om mensenrechten gaat, zoals Cuba, Ivoorkust, Saoedi Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Deze kritiek is feitelijk juist, maar tegelijkertijd zijn hiervoor geen eenvoudige oplossingen te bedenken. Stel dat de Raad alleen zou mogen bestaan uit landen die de mensenrechten niet of bijna nooit schenden. Welke landen zouden dat dan zijn? Hoewel sommige landen, incusief Nederland, het zeker beter doen dan anderen, is er geen enkel land perfect op het gebied van mensenrechten. En hoe zou een Raad die bestaat uit vertegenwoordigers van staten niet politiek kunnen zijn? Staten hebben nu eenmaal meerdere belangen – economisch, politiek, geografisch – en die worden niet altijd gediend door dezelfde maatregelen.
Natuurlijk is het van groot belang dat het naleven van mensenrechten ook wordt gecontroleerd door onafhankelijke instanties. Die zijn er binnen het VN systeem ook. Alle mensenrechtenverdragen hebben een Comité dat bestaat uit onafhankelijke deskundigen die toezicht houden op hoe staten het verdrag uitvoeren. Naast deze verdragscomités is de Mensenrechtenraad is een belangrijke speler in het VN mensenrechtensysteem. Het is een platform waar staten onderling mensenrechtenkwesties in de wereld bespreken. Dat hier politiek een grote rol speelt is een gegeven. Het is echter ook het enige orgaan waar alle staten, dus ook staten die geen enkel mensenrechtenverdrag hebben geaccepteerd, worden besproken.
Verbeter de wereld, begin bij jezelf
Nederland heeft mensenrechten weer centraal gesteld in het buitenlands beleid. Tegelijkertijd wordt in het rapport van het Ministerie van Buitenlandse Zaken “Respect en Recht voor Iedereen” gesteld dat een actieve mensenrechtenhouding naar buiten ook betekent: een kritische blik op het eigen mensenrechtenbeleid. De Mensenrechtenraad is voor beide een goed platform. Goed dus dat Nederland hier weer drie jaar actief aan meedoet. Verbeter de wereld, maar begin bij jezelf. Nederland is op dit moment ook bezig een zetel te bemachtigen in de VN Veiligheidsraad. Daar spelen weer hele andere belangen, met name veiligheidsbelangen, een rol. Het zal dan ook interessant zijn om te zien hoe Nederland, als ze gekozen wordt in de Veiligheidsraad, deze twee zetels gaat invullen en combineren.
Heb je een vraag over de VN, over mensenrechten, of over de carrière van de auteur? Kom tijdens deNacht van de VN 2014 en speeddate met Yvonne Donders.