Bedenker van Den Haag als ‘Legal Capital of the world’ overleden
Op dinsdag 16 februari 2016 overleed op 93 jarige leeftijd in zijn geboorteplaats Cairo, de voormalig VN-secretaris-generaal Boutros Boutros-Ghali. De op 14 november 1922 geboren Boutros (Petrus) Boutros-Ghali was een telg van een welgestelde en invloedrijke Koptische Christelijke familie in Egypte. Als Boutros Boutros-Ghali moslim zou zijn geweest, dan zou hij waarschijnlijk president van Egypte zijn geworden werd weleens gezegd door zijn landgenoten. Hij trouwde met een Joodse vrouw uit een kleine Joodse gemeenschap van Alexandrië. Ze hadden geen kinderen.
UN Photo/Milton Grant
Secretaris Generaal van de VN
Boutros-Ghali was van 1992 tot 1997 Secretaris Generaal van de VN en daarmee de eerste Arabier aan het hoofd van de VN, maar ook de eerste VN-chef die geen tweede ambtstermijn kreeg. Dit laatste doordat de Verenigde Staten, door middel van een veto, als enige zijn herbenoeming blokkeerde. Boutros-Ghali was eigenzinnig en stond niet zelden kritisch tegenover de gedragingen van de VS op het wereldtoneel. Maar ook Europa kreeg er soms van langs. Bij zijn aanstelling verklaarde Boutros-Ghali zich als Egyptenaar, Arabier en Afrikaan verplicht te voelen in te zetten voor deze voor het westen ‘andere wereld’. Tegen deze achtergrond bekritiseerde hij dan ook in het najaar van 1992 de Veiligheidsraad als zijn de ‘Eurocratisch’ van wege het feit dat de Raad meer aandacht had voor de Europese Bosniërs in de ‘oorlog der rijken’ zoals Boutros-Ghali de Joegoslavische kwestie bestempelde. Dit tegenover de hongerende en stervende Afrikaanse Somaliërs.
‘An Agenda for Peace’
Tijdens de op 31 januari 1992 voor het eerst gehouden ‘Top’ conferentie van de Veiligheidsraad, kreeg Boutros-Ghali de opdracht om voor 1 juli van dat jaar een rapport te presenteren over preventieve diplomatie. Half juni dat jaar presenteerde hij het legendarische rapport ‘An Agenda for Peace’. Het beschreef de rol die de VN ter voorkoming en beheersing van conflicten zou moeten spelen. Boutros-Ghali is in het rapport voorstander van het snel door de lidstaten beschikbaar stellen van troepen ten tijde van een crisis. Die troepen zouden bovendien ruimere bevoegdheden moeten krijgen voor wat betreft wapengebruik. Het rapport is lange tijd door de lidstaten van de VN genegeerd. Alleen Frankrijk bleek toen bereid om 1.000 militairen binnen 48 uur paraat te hebben. Groot Brittannië en de VS waren er op dat moment vierkant op tegen. Boutros-Ghali reisde de wereld over om bij de lidstaten te bedelen om VN-troepen. Dat bleek geen eenvoudige klus. Terugkijkend miste Boutros-Ghali feitelijk voldoende de steun van de lidstaten om gestaag te bouwen aan structurele mondiale vrede. Daarnaast werd hij direct geconfronteerd met een flink aantal zeer ernstige conflicten zoals de genocide in Rwanda, de burgeroorlog in Somalië en de oorlogen in voormalig Joegoslavië met in 1995 als dieptepunt in de val van de moslimenclave Srebrenica in Bosnië. Boutros-Ghali kreeg het verwijt dat hij bij het aanpakken van de reeks van conflicten te weinig leiderschap toonde bovendien niet in staat was om de VN te hervormen. Het is dan ook niet voor niets dat in het hoofdkwartier van de VN in een kleine expositie naast de zaal van de Veiligheidsraad de volgende beschrijving van de taak van de Secretaris-Generaal van de VN is te vinden: ‘The most impossible, frustrating, daunting, challenging, clearly unique job on earth!’
Den Haag ‘Legal Captial of the World’
Omdat Boutros-Ghali na zijn studie rechten in Cairo aan de Sorbonne in Parijs afstudeerde in politieke wetenschappen en internationaal recht, was hij fervent francofiel. ‘Geloof mij, ik bezoek liever Parijs dan Addis Abeba’ was een uitsprak van hem. Maar, Boutros-Ghali had ook bewondering voor Nederland. Hij woonde enige tijd in Den Haag en het was ook daar waar hij het idee opdeed om in Egypte, naar het voorbeeld van wat nu Instituut Clingendael is, een Politiek en Strategisch studiecentrum op te richten. Hij zag Den Haag als ideale ‘hoofdstad’ van het internationale recht. Uiteraard vanwege het onder andere aldaar gevestigde Internationaal Gerechtshof van de VN en het Permanent Hof van Arbitrage. De komst in 1993 van het onder Boutros-Ghali ingestelde Joegoslavië-Tribunaal (ICTY) markeerde een nieuwe impuls van de groei van Den Haag als het internationale hart van internationaal recht. Deze ontwikkeling gaat tot de dag van vandaag door.
Tjerk H. Halbertsma
Februari 2016