Auteur: Benjamin Duerr
Dossier: 75 jaar Mensenrechten-verklaring en VN-Vredeshandhaving: Een verkenning van de toekomst
Editor: Vereniging voor de Verenigde Naties (NVVN)
75 jaar na de totstandkoming van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens en het ontstaan van VN-vredesmissies staan beide instituties onder druk. De Nederlandse Vereniging voor de Verenigde Naties (NVVN) zoekt samen met experts naar mogelijkheden om mensenrechten en vredesmissies toekomstbestendig te maken.
Het zijn de grote verworvenheden van de Verenigde Naties: een verdrag dat de meest belangrijke rechten van elke mens beschermt, en multidimensionale missies die deze rechten kunnen handhaven en de vrede moeten bewaren en bevorderen. Ook 75 jaar na hun totstandkoming zijn de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens (UVRM) en het concept van VN-Vredeshandhaving baanbrekende instituties die wereldwijd talloze levens redden en beschermen.
De UVRM werd op 10 december 1948 aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om de grondrechten van elke mens vast te leggen. Na de twee wereldoorlogen, in een tijd dat de rassenscheiding in Zuid-Afrika en de Verenigde Staten bestond en veel landen nog gekoloniseerd waren, was de verklaring een belangrijke doorbraak voor de erkenning en bescherming van iedereen.
In hetzelfde jaar stemde de VN-Veiligheidsraad in met de oprichting van de eerste vredesmissie: militairen moesten een wapenstilstand tussen Israël en Arabische landen monitoren. Sindsdien hebben meer dan twee miljoen soldaten, politiemedewerkers en civiel personeel in 71 VN-vredesmissies wereldwijd gediend. De Blauwhelmen zijn niet alleen een symbool voor de internationale inzet voor vrede geworden, maar hebben in veel conflicten bijgedragen aan vrede en stabiliteit.
Mensenrechten en VN-Vredeshandhaving onder druk
Zowel mensenrechten als VN-vredeshandhaving staan echter onder druk. Groeiende spanningen tussen landen, nationalisme en afnemende bereidheid van regeringen om internationaal verantwoordelijkheid te nemen, verzwakken de UVRM en VN-missies.
In juli 2023 presenteerde de Secretaris-Generaal van de VN, António Guterres, aan de lidstaten de notitie “A New Agenda for Peace”. Doel hiervan was onder meer om de huidige principes van vredeshandhaving opnieuw te bezien en te kijken naar de toekomst. Guterres riep lidstaten, organisaties en individuen op om aan deze discussie een bijdrage te leveren.
NVVN werkt aan toekomst voor mensenrechten en VN-Vredeshandhaving
De Nederlandse Vereniging voor de Verenigde Naties (NVVN) pakt deze oproep op. In 2023 en 2024 herinneren wij aan de oorsprong van mensenrechten en vredeshandhaving, en zoeken we naar mogelijkheden om hen toekomstbestendig te maken.
Na een grote herdenking op de Internationale Dag van de VN-Vredeshandhaver in mei 2023 in Den Haag heeft de NVVN experts bijeengeroepen om tot concrete aanbevelingen te komen voor de toekomst van VN-vredeshandhaving en haar bijdrage aan de bescherming en bevordering van mensenrechten.
Onder leiding van Luitenant-generaal b.d. Kees Matthijssen, voormalig Force Commander van de VN-Missie Minusma in Mali, werkt een team aan een notitie en aanbevelingen, die aan de VN en andere organisaties zal worden aangeboden voor het aanjagen van de discussie. In 2023 en 2024 vinden er uitgebreide consultaties plaats, waaronder een high-level ronde-tafel-conferentie die in december 2023 een selecte groep experts bijeen heeft gebracht.
Daarnaast stimuleert de NVVN het publieke debat. In januari 2024 schreven Matthijssen en NVVN-voorzitter Simone Filippini een opinieartikel voor NRC, waarin zij betogen dat VN-vredesmissies juist nu nodig zijn.
Mensenrechten staan onder druk en de toekomst van VN-vredeshandhaving is onzeker – maar juist in een tijd van grote conflicten en wijdverbreide schendingen van mensenrechten zijn zij onmisbaar. De NVVN zet zich in deze turbulente tijd ervoor in dat zij effectief zijn voor toekomstige generaties.
Aan het project rond de toekomst van mensenrechten en VN-vredeshandhaving werken mee:
Coördinatie:
- Simone Filippini
- Caecilia van Peski
- Rob Sondag
Consultaties, notitie en aanbevelingen:
- Kees Matthijssen, leiding
- Tom Buitelaar
- Benjamin Duerr
- Welmoet Wels
Organisatie en evenementen:
- Rob Sondag
- Catharina van Staveren
Benjamin Duerr, bestuurslid van de NVVN, is politicoloog, jurist en schrijver. Hij werkt bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en publiceert over internationale vraagstukken rond oorlog, vrede en recht. Daarvoor heeft hij onder meer voor de stichting van de winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede Denis Mukwege en voor het Centrum voor internationaal humanitair recht in Stockholm gewerkt. Als journalist publiceerde hij in toonaangevende media, waaronder De Volkskrant, Der Spiegel, Foreign Affairs, The Atlantic en Al Jazeera English. Voor zijn werk ontving hij meerdere onderscheidingen.