PETRA VAN DER HAM
Sinds januari 2012 is UPEACE The Hague, de Europese vestiging van de VN-gemandateerde University for Peace, gevestigd in het Academiegebouw van het Vredespaleis. Dit nieuwe centrum is gehuisvest in enkele kantoren op de derde verdieping. Vanuit deze locatie worden uiteenlopende activiteiten georganiseerd om vredesonderwijs en -onderzoek, in eerste instantie gericht op de Haagse regio, te initiëren en te coördineren.
Waarom in Den Haag? Den Haag staat internationaal bekend als ‘International City of Peace and Justice’. UPEACE The Hague kan een substantiële bijdrage leveren aan de vredesdimensie van dit profiel. Waarom in Nederland? Sinds 2002 is de University for Peace (UPEACE) één van de goede doelen van de Nationale Postcode Loterij en ontvangt de universiteit, gevestigd in Costa Rica, jaarlijks een zeer welkome bijdrage voor haar verdere ontwikkeling. Toentertijd is als intermediair de Nederlandse stichting Alliance for the University for Peace (de ‘Alliance‘) opgericht. Behalve het bewaken van de besteding van de donatie van de Postcodeloterij was een andere belangrijke doelstelling van de stichting om UPEACE in Nederland meer bekendheid te geven en samenwerking te stimuleren met andere instellingen op het gebied van vredesvraagstukken en hiermee samenhangende thema’s. Hiertoe heeft de stichting de afgelopen jaren meerdere activiteiten ontplooid. Zo is in 2007 een internationale driedaagse conferentie over ‘Climate Change and Vulnerability’ in het Vredespaleis te Den Haag georganiseerd. In 2010 volgde een colloquium over ‘The Right to Water and Water Rights in a Changing World’, in samenwerking met UNESCO-IHE te Delft. En in 2011 heeft UPEACE een symposium over ‘Climate Change, Water Stress, Conflict and Migration’ gehouden, in samenwerking met het Institute for Environmental Security en het International Institute of Social Studies te Den Haag. Deze bijeenkomsten trokken vele honderden mensen met uiteenlopende achtergronden en vanuit diverse disciplines. Sindsdien is UPEACE meer en meer op het netvlies komen te staan van allerlei organisaties, met name in de Haagse regio, en is er meer aandacht en waardering voor vredesonderwijs.
In 2011 besloot de Postcodeloterij vanaf 2012 een directe overeenkomst met de University for Peace aan te gaan, waarmee de intermediaire rol van de Alliance werd beëindigd. Als reactie hierop heeft de toenmalige rector van UPEACE medio 2011 het bestuur van de Alliance verzocht zijn activiteiten voort te zetten en een vestiging in Den Haag voor te bereiden, gebaseerd op de uitkomsten van een eerder uitgevoerd haalbaarheidsonderzoek.[1] Eind 2011 is vervolgens besloten over te gaan tot de oprichting van een nieuw centrum van UPEACE in Den Haag: UPEACE Centre The Hague. Maar eerst iets meer over UPEACE in Costa Rica.[2]
University for Peace (UPEACE)
De University for Peace is in 1980 opgericht door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om invulling te geven aan de vredes- en veiligheidsdoelstellingen van de VN. UPEACE heeft sterke banden met diverse onderdelen van het VN-systeem, waaronder het bureau van de secretaris-generaal. De missie van UPEACE is ‘een internationaal instituut voor hoger vredesonderwijs te zijn voor de gehele mensheid’.
De hoofdvestiging van UPEACE bevindt zich in Costa Rica, met een eigen campus en diverse faciliteiten voor studenten, medewerkers en bezoekers. In dit internationale en wetenschappelijke instituut voor vredesvraagstukken en hiermee verband houdende thema’s gaan onderwijs en onderzoek samen. In UPEACE worden ervaringsdeskundigen samengebracht met studenten uit de hele wereld om een nieuwe generatie vredesonderhandelaars op te leiden. De studenten worden getraind om op mondiaal niveau vrede te bevorderen, conflicten te beheersen en mensenrechten te bewaken.
Gedurende haar ruim dertigjarig bestaan heeft UPEACE een reeks master- en capacity building-programma’s ontwikkeld op het gebied van vredesopbouw en conflictbeheersing; voorts heeft zij cursussen en trainingen verzorgd voor studenten en professionals uit de hele wereld. In 2001 is UPEACE een revitaliseringsperiode ingegaan en sindsdien heeft zij een flinke groei doorgemaakt, zowel wat betreft het aantal studenten als het onderwijsaanbod. Er is een belangrijke partneruniversiteit in Addis Ababa en er zijn talloze samenwerkingsovereenkomsten gesloten met universiteiten en vredesorganisaties over de hele wereld. Het nieuwe centrum in Den Haag, als de vertegenwoordiger van UPEACE in de Europese Unie, zal een steeds belangrijker onderdeel van dit internationale netwerk gaan vormen.
Momenteel biedt UPEACE masteropleidingen aan op het gebied van
- Environmental Security and Peace;
- Gender and Peace;
- International Law and Human Rights;
- International Peace Studies;
- Media and Peace;
- Peace Education;
- Urban Governance and Peace.
Bovendien heeft UPEACE de laatste jaren flink geïnvesteerd in de ontwikkeling van online-programma’s en distance learning; deze cursussen en trainingen mogen zich in een sterk groeiende, wereldwijde belangstelling verheugen. Enkele duizenden studenten uit de hele wereld (waaronder slechts een enkeling uit Nederland) hebben inmiddels een periode op de campus doorgebracht, variërend van enkele weken (voor kortere cursussen) tot negen maanden (in geval van een volwaardige masteropleiding). De campus is gelegen in een schitterend natuurpark van 300 hectare met primair en secundair regenwoud. De colleges worden gegeven in groepen van maximaal 25 studenten. Deze kleinschalige opzet bevordert de uitwisseling van ervaringen en ideeën, waarbij jonge mensen uit de hele wereld elkaar letterlijk ontmoeten. Gezien de zeer uiteenlopende achtergronden van de studenten is dit voor hen dikwijls een onvergetelijke ervaring. Ongeveer de helft van de masterstudenten komt uit ontwikkelingslanden; zij kunnen veelal een beurs aanvragen bij het UPEACE Scholarship Program.
Na het behalen van de mastertitel keren deze alumni veelal terug naar hun land van herkomst om te gaan werken bij (inter)nationale overheidsinstellingen, NGO’s, universiteiten of in de private sector. In veel landen zijn zij vervolgens actief betrokken bij het proces van vredesopbouw en vredeshandhaving. Circa 200 alumni hebben zich inmiddels verenigd in de groeiende Europese LinkedIn-groep UPEACE Society. Aangezien zij worden beschouwd als ambassadeurs voor UPEACE, vormt dit netwerk voor UPEACE The Hague een belangrijke bron van kennis en expertise.
UPEACE The Hague
De missie en doelstelling van UPEACE The Hague vallen binnen het raamwerk van het Handvest van de University for Peace, het Handvest van de Verenigde Naties en het Handvest van de Aarde (Earth Charter). Op 20 september 2012, in de Internationale Vredesweek, werd UPEACE The Hague officieel geopend met een succesvol, internationaal congres, getiteld ‘Peace for Humanity in the 21st Century’. Deze inaugurale conferentie vond plaats in het Auditorium van het Vredespaleis en werd bijgewoond door ongeveer 300 deelnemers met uiteenlopende achtergronden, waaronder meer dan 80 studenten van Haagse instellingen voor hoger onderwijs. De conferentie richtte zich in het bijzonder op het belang van vredesonderwijs. In de aanwezigheid van ZKH de Prins van Oranje en onder voorzitterschap van Marius Enthoven, voorzitter van UPEACE The Hague, lieten diverse sprekers het licht schijnen over het thema van de conferentie.[3]
Ter gelegenheid van de openingsconferentie zond Ban Ki-moon, secretaris-generaal van de Verenigde Naties en erevoorzitter van UPEACE, een persoonlijke boodschap: “It is especially noteworthy that the Centre will make its home in the Peace Palace. This reflects the deep interest in peace education in the Netherlands and will ensure that the Centre has immediate access to a large and diverse audience.”
UPEACE The Hague weet zich verzekerd van de steun van een Comité van Aanbeveling, bestaande uit personen met een professionele achtergrond in de wereld van mondiale vraagstukken, die de activiteiten van UPEACE The Hague een warm hart toedragen. Daarnaast zijn inmiddels diverse partnerships afgesloten met Haagse en nationale organisaties op het gebied van vredesvraagstukken, -onderwijs en -onderzoek.
UPEACE The Hague is dus géén fysieke universiteit met een campus, leslokalen en dergelijke, maar het is een klein centrum van waaruit vredesonderwijs wordt geïnitieerd en gecoördineerd. Zo heeft UPEACE The Hague gedurende het academisch jaar 2012-2013 cursussen verzorgd aan twee Haagse instellingen voor hoger onderwijs: de Haagse Hogeschool en Leiden University College The Hague. Deze cursussen maakten onderdeel uit van het onderwijscurriculum waarmee studenten studiepunten konden verzamelen. Om een indruk te geven van wat dit behelst, volgt hieronder een opsomming van de (Engelstalige) cursussen die UPEACE The Hague heeft verzorgd en in het huidige studiejaar verzorgt:
- Civil War and Conflict Studies;
- Human Rights and Conflict Resolution;
- International Peacebuilding;
- Introduction to Peace and Conflict Studies;
- Peacebuilding in Fragile Political Orders;
- Conflict Resolution and Settlement;
- Transforming War Economies;
- Fragile Peace Agreements;
- Peace, Negotiation and Mediation.
De cursussen worden op een voor studenten aansprekende manier gegeven: gebaseerd op onderzoek maar met links naar de actualiteit, waar mogelijk geïllustreerd met beeldmateriaal. Een belangrijk kenmerk hierbij is het accent op de interactie tussen theorie en praktijk, met een sterk beleidsgericht karakter.
Vredesonderwijs
Voor veel mensen is ‘vredesonderwijs’ een onbekend terrein. “Iedereen wil toch vrede?” “Wat moet je daarvoor dan leren?”, is een veelgehoorde reactie. Een interessante vergelijking die te maken valt, is die met ‘gezondheid’: “Iedereen wil toch gezond zijn?” Wat velen niet beseffen is dat kinderen vanaf hun vroege jeugd moeten leren hoe ze daarmee om moeten gaan (gezond eten, bewegen, enz.).
Vredesonderwijs beoogt jonge mensen te leren dat vrede geen automatisme is, maar dat actief moet worden geïnvesteerd in het bereiken en het behoud van vrede. “Vrede is een werkwoord” is daarom een veelgebruikte uitspraak. Bovendien is vrede veel meer dan de afwezigheid van oorlog: vrede is gericht op een cultuur van geweldloosheid en veiligheid. Dat gaat ook op voor het begrip veiligheid, dat iets anders is dan de afwezigheid van angst en bedreiging. Veiligheid heeft van oorsprong een positieve connotatie, in de zin van geborgenheid, acceptatie en rust. Om een quote van Jan Pronk aan te halen: “Peace is not self-evident. We need continual peace research and peace education, over and over again.”
Daarnaast beoogt het onderwijsaanbod van UPEACE Costa Rica en UPEACE The Hague duidelijk te maken welke lessen er kunnen worden geleerd uit het verleden: door analyse van eerdere en bestaande conflictsituaties kunnen structuren en systemen worden ontleed en geïnterpreteerd. Door de multidisciplinaire aanpak en benadering worden bovendien verbanden gelegd met aangrenzende terreinen die in eerste instantie misschien niet direct voor de hand liggen, zoals
- de milieuproblematiek, tekort aan grondstoffen en water, overstromingen, klimaatvluchtelingen;
- de invloed van de media: het belang van professionele journalistiek, de toenemende rol van social media;
- de grote steden-problematiek: over niet al te lange tijd woont meer dan de helft van de wereldbevolking in grote steden.
Hoe kan men anticiperen op deze toekomstige bronnen van internationale conflicten? Vredesonderwijs biedt hiervoor handvatten aan.
Overige en toekomstige activiteiten
Behalve het verzorgen van vredesonderwijs vonden en vinden ook andere, uiteenlopende activiteiten plaats bij UPEACE The Hague. Een overzicht hiervan is te vinden op www.upeace.nl. Zo is UPEACE The Hague inmiddels een van de partners geworden van het nieuwe Water Diplomacy Consortium (WDC), tezamen met The Hague Institute for Global Justice, UNESCO-IHE, het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen ‘Clingendael’ en het Water Governance Centre. Voortbouwend op de internationaal erkende Nederlandse expertise op het gebied van watermanagement, wil het WDC zich ontwikkelen tot een kennisplatform op de terreinen waterdiplomatie, bestuur en recht, en bijdragen aan preventie en beheersing van grensoverschrijdende, water gerelateerde conflicten tussen staten.
Het consortium organiseerde op 14-15 november 2013 haar eerste officiële activiteit: een internationale conferentie over ‘Water Security and Peace’ in het Vredespaleis. De conferentie richtte zich op de rol van onderhandeling, bemiddeling en verzoening aan de hand van actuele cases. Internationale experts, waaronder waterdeskundigen, waterdiplomaten en beleidsmakers, presenteerden perspectieven en oplossingen, en gaven een aanzet tot de ontwikkeling van een gezamenlijke agenda voor de toekomst.
Eveneens eind 2013 werd de zogenaamde Vredesscriptieprijs uitgereikt. Deze prijs wordt toegekend aan een student die een uitmuntende masterscriptie heeft geschreven op het gebied van vredesvraagstukken. Eveline Wong viel deze eer te beurt met haar scriptie over de positie van Palestijnse vluchtelingen. De prijs is een initiatief van de Stichting Vredeswetenschappen en wordt sinds 2013 georganiseerd door UPEACE The Hague. De uitreiking vond plaats tijdens een wetenschappelijk symposium aan de Vrije Universiteit over ‘Protection of Civilians in Syria – the dilemma of (non-)intervention in complex conflicts’.
Een andere belangrijke ontwikkeling is de oprichting medio 2013 van ‘Earth Charter Nederland’, een samenwerkingsverband van NCDO (Centrum voor Mondiaal Burgerschap), Inner Sense (Coaching en Training), Earth Charter Vrienden en UPEACE The Hague. Het Earth Charter vermeldt fundamentele ethische principes die nodig zijn om in de 21ste eeuw wereldwijd een rechtvaardige, duurzame en vreedzame gemeenschap tot stand te brengen. Deze principes zijn:
- Respect en zorg voor alle levensvormen;
- Ecologische integriteit;
- Sociale en economische rechtvaardigheid; en
- Democratie, geweldloosheid en vrede
Het Earth Charter werd in maart 2000 vastgesteld op het UNESCO hoofdkwartier in Parijs en, in aanwezigheid van Koningin Beatrix, openbaar gemaakt tijdens een speciale ceremonie in het Vredespaleis op 29 juni 2000.
Earth Charter Nederland wil het Earth Charter in Nederland bevorderen door onder meer regelmatige bijeenkomsten te organiseren over thema’s die verband houden met de beginselen van het Handvest. Zo werd op 19 december 2013 een eerste netwerkbijeenkomst in het Vredespaleis gehouden.
UPEACE The Hague streeft naar verbreding van haar werkterrein en uitbreiding van de samenwerking met organisaties in en rond Den Haag. Er worden de komende jaren stappen gezet richting vredesonderzoek en er wordt verder geïnvesteerd in het creëren van vraaggestuurd onderwijsaanbod, zoveel mogelijk inspelend op de actualiteit en op de verwachtingen van jonge mensen. Zo wordt een gestage ontwikkeling voorzien naar een volwaardig kenniscentrum op het gebied van vredesvraagstukken en daarmee samenhangende thema’s.
Naast verdere ontplooiing van de activiteiten in Nederland zal UPEACE The Hague zich blijven inzetten om promotie te maken voor UPEACE Costa Rica, opdat meer Nederlandse studenten een masteropleiding in Costa Rica zullen volgen. Er liggen dus nog vele (Europese) uitdagingen in het verschiet voor UPEACE The Hague!