Geschreven door Melanie van Driel, Maya Bogers en Francesco Montesano, promovendi binnen het ‘GLOBALGOALS‘ project, een onderzoeksprogramma uitgevoerd aan de Universiteit Utrecht gericht op de (politieke) effecten van de SDGs.
In 2015 was er grote vreugde in de internationale gemeenschap: alle lidstaten van de Verenigde Naties (VN) adopteerden de Duurzame Ontwikkelingsdoelen, de SDGs. Ook onze nationale regering is naar eigen zeggen “volledig toegewijd”(1) aan de 17 ambitieuze doelen. De SDGs zijn zelfs “onze gids naar een duurzaam herstel”(2), aldus onze Minister-President tijdens de laatste Algemene Vergadering van de VN in september 2021.
Nog geen gids voor nationaal beleid
Die toewijding heeft helaas nog tot weinig actie geleid. Zeven jaar en twee coalitieakkoorden na de adoptie van de SDGs is het nog altijd niet gelukt om de doelen centraal te stellen in nationaal beleid. In het nieuwste coalitieakkoord komen de SDGs alleen voor onder het kopje ontwikkelingshulp. De topambtenaar die de implementatie van de doelen in Nederland moet bevorderen, de SDG-coördinator, valt (alweer) onder het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De boodschap lijkt helder: de SDGs zijn iets voor dáár, niet hier. Een slimme strategie om gevoelige onderwerpen te vermijden, want zo hoeft er niet gesproken te worden over productie- en consumptiepatronen (SDG 12) of economische ongelijkheid (SDG 10) in eigen land.
Er is dus sprake van een diepe kloof tussen de ambitieuze beloftes van de regering over de SDGs en de werkelijke beleidsuitvoering. In ons parlementair systeem is het controleren en verantwoordelijk houden van de regering een van de belangrijkste taken van de Tweede Kamer. Alleen als de Kamer zelf de SDGs serieus neemt kan er hoop zijn dat de kloof overbrugd kan worden. Is dit het geval?
Zelden onderwerp van gesprek
In de partijprogramma’s voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 komen de SDGs ook niet vaak voor. Van de regeringspartijen noemt D66 de doelstellingen het vaakst, welgeteld vier keer. Het CDA en de CU noemen de doelen respectievelijk drie en twee keer. De VVD, de partij van dezelfde Minister-President die zo enthousiast klonk bij de VN, negeert de SDGs helemaal. In de huidige oppositie is de situatie nog slechter. Met uitzondering van de PvdA en de SGP worden de SDGs nagenoeg nooit genoemd in programma’s van oppositiepartijen. Opvallend is dat zelfs de milieubewuste PvdD de SDGs nooit noemt en GroenLinks noemt ze slechts één keer.
De SDGs zijn ook nauwelijks onderwerp van debat in de Tweede Kamer. Sinds 2015 is er slechts 57 keer gesproken over de SDGs in kamervragen, zie illustratie. Het zijn vooral de oppositiepartijen die de SDGs gebruiken. Zo zijn de SP en PvdD samen verantwoordelijk voor ruim de helft van de vragen over de SDGs. Opvallend, want deze twee partijen gebruiken de SDGs dus zelf niet in hun partijprogramma’s. Het lijkt daarom alsof de SDGs wel af en toe ingezet worden om de regering te controleren, maar vrijwel nooit om de eigen plannen vorm te geven.
Tabel I Aantal Kamervragen met referenties naar de SDGs per jaar voor de periode 2015-2022
Bron: berekeningen van de auteurs
Ook opvallend, maar wellicht niet verrassend, is dat de ‘SDG vragen’ meestal over ontwikkelingssamenwerking en buitenlandse handel gaan. Het gaat weinig over de SDGs in Nederland. Dit bevestigt dat de Nederlandse politiek de SDGs toch vooral ziet als iets voor arme landen.
Tabel II Kamervragen met referentie naar de SDGs per partij voor de periode 2015-2022
Bron: berekeningen van de auteurs
Om de SDGs meer te laten landen in Nederland ontstond in 2017 het initiatief #AdopteerEenSDG. Een kamerlid wordt ‘adoptieouder’ van een SDG om deze extra onder de aandacht te brengen in het publieke debat. Sindsdien hebben kamerleden van een meerderheid van de politieke partijen een SDG geadopteerd. Maar dit heeft dus nog niet geleid tot meer kamervragen over of een nationaal beleid op de SDGs. De adoptieouders zelf geven ook aan dat het lastig is de SDGs te laten leven in de Nederlandse politiek.
Nationaal probleem met vertalen van SDGs naar NL context
Alhoewel de SDGs “onze gids” hadden moeten worden, is er na zeven jaar nog steeds weinig initiatief vanuit bestuur en politiek om dit in de praktijk te brengen. Onze oproep is: adoptieouders, zet je in om binnen de eigen partij meer aandacht aan de SDGs te besteden. Benadruk hun relevantie binnen Nederland door de SDGs aan meer kamervragen te koppelen. Wellicht dat dan eindelijk de rest van de politiek de SDGs ‘ziet’. Zeker dit jaar, waarin Nederland haar voortgangsrapport presenteert tijdens de internationale top, is dit extra belangrijk.
(1) Speech bij de Sustainable Development Summit van de VN 2015
(2) Speech bij de Algemene Vergadering van de VN 2021