Van 6 tot 18 november 2022 vond in Sharm-el-Sheikh, Egypte, ‘COP27’ plaats. De klimaatconferentie vond plaats in een context van geopolitieke spanningen als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Er was uiteindelijk anderhalve dag langer dan gepland nodig om tot een afronding te komen. Nu het stof langzaam neerdaalt rond deze conferentie kijken we terug.
De verwachtingen
Voorafgaand aan de conferentie, op 7 oktober 2022, schreef de Nederlandse Minister voor Klimaat en Energie, Rob Jetten een brief aan de Tweede Kamer over de verwachtingen voor de conferentie.
Daarbij werd aangegeven dat vanuit COP26 in Glasgow een aantal onderhandelingsonderwerpen overeen waren gekomen van COP27: het mitigatiewerkprogramma, het Glasgow – Sharm-el-Sheikh werkprogramma voor de wereldwijde adaptatiedoelstelling, en de Glasgow Dialoog voor schade en verlies als gevolg van klimaatverandering.
Op het thema van mitigatie werd benadrukt dat de ambitie van de Nationally Determined Contributions die landen stellen omhoog moet om in lijn te komen met het streven om temperatuurstijging tot 1.5 graden te beperken.
Op het thema adaptatie, waar tijdens COP26 een tweejarig werkprogramma werd gelanceerd, was de inzet van de Minister om te stimuleren dat landen tot een robuuste nationale adaptatieplanningscyclus kunnen komen (mede door middel van Climate Resilient Pathways).
Omtrent schade en verlies (ook bekend als loss and damage), onderkende de Minister dat dit thema door velen als graadmeter voor het succes van de conferentie zou worden gezien. Met name de financiering van schade en verlies voor landen die disproportioneel worden getroffen door gevolgen zonder zelf een grote bijdrage te hebben geleverd aan klimaatverandering vormt daarbij een kernpunt van de discussie.
De uitkomsten
Mitigatie
Op het gebied van mitigatie hebben landen de details van het werkprogramma verder uitgewerkt, met als doel om de ambities en implementatie op te schalen tussen nu en 2030. Dit is hard nodig, want slechts 30 landen hebben sinds COP26 gereageerd op de oproep om hun mitigatiedoelstellingen naar boven bij te stellen. Zonder een verhoogd ambitieniveau zullen emissies ruimschoots uitstijgen boven de kritische grens die nodig is om onder 1.5 graad opwarming te blijven.
Adaptatie
Alhoewel adaptatie veel aandacht kreeg in de aanloop naar COP27, raakte dit onderwerp tijdens de conferentie ondergesneeuwd, met name door discussies over schade en verlies. Dit terwijl middelen voor landen om zich aan te passen aan veranderende klimaatomstandigheden, in het bijzonder voor ontwikkelende landen, zeer tekortschieten. Dit leed tot diverse oproepen voor meer financiering voor het Adaptatie fonds.
Landen hebben wel vooruitgang gemaakt richting een doelstelling omtrent adaptie, alhoewel dit in de praktijk meer een raamwerk is geworden dan een concrete doelstelling, zoals de anderhalve graad voor mitigatie. Een grote meerwaarde van dit raamwerk, opgemerkt door diverse vertegenwoordigers, is dat er duidelijk een link wordt gelegd met de huidige klimaatwetenschap op het gebied van adaptatie. Het raamwerk wordt het komende jaar verder ontwikkeld.
Schade en verlies
Schade en verlies was het onderwerp waar rond COP27 het meeste over werd gesproken. Door velen wordt de uitkomst op dit thema als ‘historisch’ beschreven, aangezien er een keuze is gemaakt om te komen tot een arrangement voor landen die zeer kwetsbaar zijn voor de negatieve consequenties van klimaatverandering.
Om dit doel te bereiken is afgesproken dat er een commissie wordt ingesteld die verder gaat werken aan de concretisering van dit arrangement. De commissie heeft als mandaat om bij de volgende COP (November-December 2023) te komen tot advies richting de dan onderhandelende delegaties. Zij zullen onder andere adviseren over de institutionele kenmerken, governance, bronnen van financiering en relatie tot bestaande fondsen.
Vooruitkijken
Al met al zijn er ondanks de gespannen geopolitieke context in Sharm-el-Sheikh dus diverse afspraken gemaakt. Veel van de kritiek op deze afspraken, zowel op het gebied van mitigatie, adaptatie alsmede schade en verlies is dat deze nog geconcretiseerd moeten worden, en er weinig middelen zijn om landen die zich niet aan de afspraken houden ter verantwoording te roepen.
Omtrent mitigatie is er geen drukmiddel om landen die in hun Nationally Determined Contributions te weinig ambitie tonen te dwingen om sneller over te gaan tot het laten pieken van hun uitstoot overeengekomen in het werkprogramma.
Omtrent het financieringsmechanisme voor adaptatie is duidelijk dat landen niet voldoen aan hun eerder toegezegde pledges, maar naast het uiten van frustratie over deze gang van zaken zijn er weinig middelen voor landen die lijden onder klimaatverandering om druk uit te oefenen.
Omtrent schade en verlies heerst veel onduidelijkheid over wie, wat en waarvoor moet betalen.
Ondanks enig optimisme is er dus veel werk te verzetten door alle betrokken partijen om richting COP28 zaken zo te concretiseren dat tot actie kan worden overgegaan.
Voor alle besluiten genomen tijdens COP27 kunt u terecht op deze pagina.